Ο Μικρός Μπουρλοτιέρης (πλήρες)

Ο “Μικρός Μπουρλοτιέρης” είναι ένα οκτάτευχο παιδικό ανάγνωσμα, το οποίο εξιστορεί τη δράση και τα κατορθώματα του έφηβου Έλληνα Κουρσάρου στο Αιγαίου, του Νικήτα Αστρακάρη, λίγο πριν από τον Μεγάλο Ξεσηκωμό του 1821.
Πρόσωπο φανταστικό ο Αστρακάρης κινείται και δρα σε πραγματικούς χώρους και συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο. Αν και η ιστορική χωροχρονική διάσταση ως πλαίσιο δράσης είναι, επίσης, γνώρισμα αρκετών αναγνωσμάτων περιπέτειας, ο “Μικρός Μπουρλοτιέρης” διαφοροποιείται από τα περισσότερα παιδικά λαϊκά αναγνώσματα της εποχής του χάρη στις πολλές προσθήκες πραγματικών ιστορικών γεγονότων και καταστάσεων, που επηρεάζουν την πλοκή και καθορίζουν τη δράση.
Ο ιστορικός αυτός χρόνος στο ανάγνωσμα, που ορίζει το χρονικό πλαίσιο της μυθοπλασίας αρχίζει με την μύηση του ήρωα στη Φιλική Εταιρεία το 1818 και ολοκληρώνεται στην αυγή του Ξεσηκωμού. Παρ’ όλο που η αφήγηση -σε ενεστώτα χρόνο πάντα- δεν παρέχει πληροφορίες από το παρελθόν για το πώς ο ατρόμητος 16χρονος κουρσάρος, καπετάνιος κατόρθωσε από τόσο μικρός να είναι το φόβητρο του αυτοκρατορικού οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο και θρύλος στις αναφορές των Ελλήνων νησιωτών για αυτόν, δεν ξενίζει τον αναγνώστη. Αποδέχεται ως δεδομένη την πρότερη δράση του έστω κι αν δεν την πληροφορήθηκε ποτέ.
Απλώς, ο Μικρός Μπουρλοτιέρης, ο Νικήτας Αστρακάρης περιγράφεται ως «...ένα αμούστακο ακόμα παλικάρι δεκάξι πάνω-κάτω χρονών, μα η κορμοστασιά του δείχνει μάλλον έναν γεροδεμένο άντρα. Έχει σκούρο σταρένιο από την αλμύρα και τον ήλιο του πελάγους πρόσωπο και στα μάτια του φεγγοβολάει άγριο πείσμα. Το κοφτό πηγούνι του δείχνει θέληση κι ακατάβλητο θάρρος μαζί. Το στραβοβαλμένο φέσι στο κεφάλι του, του δίνει έναν αέρα λεβεντιάς και μια ανεμελιά πως δεν λογιάζει τον κίνδυνο και τον θάνατο… Με το μικρό λατίνι του, το “Ελευθερία ή Θάνατος”, που στο άρμπουρό του κυματίζει το σινιάλο του λευκό πανί και γαλάζιος σταυρός στη μέση, κουρσεύει και σπέρνει τον τρόμο στην οθωμανική αρμάδα ξεγλιστρώντας πάντα μέσα από τα χέρια τους σαν χέλι…»
Αχώριστος σύντροφός του στην κουβέρτα του λατινιού και στη στεριά είναι «…ένας μεσόκοπος άντρας με μακρύ μουστάκι γυριστό προς τα κάτω και κοντοκομμένο γένι. Έχει τετράγωνους ώμους, κοντό σβέρκο και κορμί παλαιστή. Όμως το πρόσωπό του διατηρεί μια περίεργη γλυκιά έκφραση και όλο χαμογελάει. Είναι ο Γεράσιμος Στραπάτσος, ένας τρελό-κεφαλλονίτης ναυτικός, που έχει συνήθειο να ψέλνει τροπάρια ευλαβικά σε ήχο πλάγιο, καθώς πυροβολεί με την πιστόλα του ή μάχεται σώμα με σώμα με το γιαταγάνι του…»
Στην Αμοργό, στο μικρό κάτασπρο νησί προσμένει τον γυρισμό του Αστρακάρη, του μνηστήρα της, η όμορφη αρχοντοπούλα Ανθή κόρη του προεστού Καραδημήτρη. Είναι ο εύκολος στόχος των Τούρκων, όταν αυτοί προσπαθούν να στριμώξουν τον “Σεϊτάν Αστρακάρη” και να τον κάνουν να πέσει στα χέρια τους.
Οι προσπάθειες του μικρού μπουρλοτιέρη να αποσπάσει από τα χέρια τους την αγαπημένη του είναι το παράλληλο ρομάντσο που “τρέχει” στο ανάγνωσμα ισοδύναμα με τις περιπέτειες του ήρωα στο πλαίσιο του αγώνα του για την ανεξαρτησία της Ελλάδας.
“Ο Μικρός Μπουρλοτιέρης”, είναι ίσως το πιο καλογραμμένο από τα αναγνώσματα της παιδικής παραλογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν με τη μορφή φυλλαδίων στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.
Ο συγγραφέας του Νίκος Μαράκης (που το υπέγραφε με το ψευδώνυμο Π. Πετρίτης) υπήρξε ένας πολύ γνωστός συγγραφέας στον χώρο της Λαϊκής Λογοτεχνίας με μυθιστορήματα και διηγήματα, όπου κατόρθωνε με την χρήση πραγματολογικών πληροφοριών στην αφήγησή του να βάζει τον αναγνώστη στην αίσθηση του περιβάλλοντος και της εποχής, όπου εκτυλισσόταν το οποιοδήποτε αφήγημά του.
Στον “Μικρό Μπουρλοτιέρη”, επιπλέον πέρα από το γλωσσάρι στους διαλόγους που θυμίζει την εποχή της πλοκής, η αφήγηση εμπλουτίζεται με τις ναυτικές εκείνες ορολογίες των παλιών ναυτικών, που δίνουν μια παραπάνω αίσθηση αυθεντικότητας στην περιγραφή… Και φυσικά στα συν και οι πρόσθετες επεξηγηματικές σημειώσεις για κάθε ιστορική αναφορά, όπως πχ το μαρτύριο της διαπόμπευσης και ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ με απόσπασμα από την Ιστορία του Σπ. Τρικούπη, ή ο αυθεντικός όρκος των Φιλικών κλπ.
Με τον “Μικρό Μπουρλοτιέρη” συμπληρώθηκε μια συνεχόμενη τριλογία ιστορικών σύντομων μυθιστορημάτων από τις εκδόσεις του “Μικρού Ήρωα”, όπου η αφήγηση συμπληρωνόταν και από αναλυτικές επεξηγηματικές σημειώσεις σχετικών με τον τόπο, τον χρόνο και το ιστορικό γεγονός: “Ταγκόρ”, “Μικρός Ιππότης” και “Μικρός Μπουρλοτιέρης” γραμμένα και τα τρία από δυο συγγραφείς που κατά τεκμήριο ήξεραν καλύτερα από κάθε άλλον στον συγγραφικό χώρο αυτού του είδους να εντάξουν την ακριβή εγκυκλοπαιδική πληροφορία στην αφήγησή τους• τον Στέλιο Ανεμοδουρά, συγγραφέα των δύο πρώτων και τον Νίκο Μαράκη του τρίτου.
Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε στις 10 Φεβρουαρίου 1955 και το τελευταίο 31 Μαρτίου 1955. Επανακυκλοφόρησε στις 29 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς Το σημαντικό εδώ ήταν η επικαιροποιημένη αναγγελία της επανακυκλοφορίας. Λίγες μέρες νωρίτερα είχαν συμβεί τα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης και το προγκρόμ του ελληνικού της στοιχείου από τους Τούρκους. Το μήνυμα που αναγγελία περνούσε ήταν αυτό ακριβώς: “Ο τι τότε, τα ίδια και τώρα!”
Με τίτλο “Το Ατρόμητο Ελληνόπουλο” αναδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό “Πεπίτο-Εικονογραφημένος Καραγκιόζης” το 1969.

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Η εικονογράφηση του Βύρωνα Απτόσογλου με το ίδιο πνεύμα και τεχνική του όπως στα δύο άλλα προηγούμενα “ιστορικά” αναγνώσματα του εκδοτικού οίκου, αλλά δουλειά πιο μεστή και πιο δουλεμένη στα εξώφυλλα.
Εξ ίσου δυναμικές και οι σκηνές δράσης στα δισέλιδα αναπτύγματα στα κεντρικά “σαλόνια” των τευχών.
Το κόμικ εξωφύλλου είναι από τεύχος του περιοδικού Jungle Comics με ένα από τους δευτερεύοντες χαρακτήρες της Fiction Comics, τον Μάγο Ταμπού, που αν και εμφανίστηκε σε 100 περίπου συνολικά τεύχη, δεν έτυχε εξωφύλλου.

ΕΚΔΟΘΕΝΤΑ ΤΕΥΧΗ
1. Για τον Χριστό και την Ελλάδα
2. Η Αιχμάλωτη Ελληνοπούλα
3. Ο Σίφουνας των Θαλασσών
4. Το Μυστικό του Βοσπόρου
5. Φλόγες στη Θάλασσα
6. Στα Νύχια των Γενίτσαρων
7. Το Γιαταγάνι της Εκδίκησης
8. Το Τρεχαντήρι του Θανάτου

Το κείμενο της εισαγωγής είναι από το λήμμα “Μικρός Μπουρλοτιέρης” στο βιβλίο «ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΑ»

Γιώργος Βλάχος 

9/12/2015

-------------------------------------------------------

#1) Για τον Χριστό και την Ελλάδα

Ο Νικήτας Αστρακάρης, ο 16χρονος κουρσάρος του Αιγαίου, ο φόβος κι ο τρόμος της οθωμανικής αρμάδας, με τον πιστό του σύντροφο τον Γεράσιμο Στραπάτσο, ύστερα από κατάδοση βρίσκονται παγιδευμένοι στην Αμοργό, όπου ο Αστρακάρης είχε πάει για να αρραβωνιαστεί με την αγαπημένη του την Ανθή.
Οι Τούρκοι εισβάλλουν στο αρχοντικό του Καραδημήτρη, πατέρα της Ανθής και μη μπορώντας να συλλάβουν τον μικρό κουρσάρο, την απαγάγουν για να την στείλουν στο χαρέμι του σουλτάνου.
Ο Αστρακάρης φτάνει με το λατίνι του στην Κωνσταντινούπολη και μπαίνει κρυφά στο σαράι του σουλτάνου από ένα κρυφό λαγούμι. Μα εκεί του είχαν στήσει παγίδα Τούρκοι στρατιώτες και καταφέρνουν να τον εξουδετερώσουν και να τον αιχμαλωτίσουν.

Download PDF 

Το κεντρικό δισέλιδο

#2) Η Αιχμάλωτη Ελληνοπούλα

Ο Νικήτας Αστρακάρης και ο αχώριστος φίλος του Γεράσιμος Στραπάτσος στην απόπειρά τους να ελευθερώσουν την Ανθή από τα χέρια του  Ρεσίτ, εισχώρησαν σε κάποιο ξεχασμένο λαγούμι, που οδηγούσε στα υπόγεια του παλατιού του Τούρκου Καπουδάν Πασά. Εκεί μέσα στο πηκτό σκοτάδι του λαγουμιού τους είχαν στήσει ενέδρα Τούρκοι στρατιώτες.
Τελικά οι δυο Έλληνες καταφέρνουν να εξουδετερώσουν τους Τούρκους και να αποτρέψουν σε δεύτερο χρόνο την ανατίναξή του, όπου θα θάβονταν ζωντανοί.
Ενώ βρίσκονται και πάλι αιχμάλωτοι σε ένα δωμάτιο-φυλακή του παλατιού ο Αστρακάρης προσποιούμενος τον αναίσθητο μαθαίνει ότι ο Ρεσίτ Πασάς προτίθεται να πνίξει στον Βόσπορο την Ανθή, επειδή δεν υποτάχθηκε στη θέλησή του.
Καταφέρνοντας και πάλι να ελευθερωθούν θέτουν εκτός μάχης τους φρουρούς τους, φοράνε τις στολές τους και κατεβαίνουν στο λιμάνι, όπου η βάρκα με τη μελλοθάνατη έχει ήδη ξεκινήσει για το μοιραίο ταξίδι της κοπέλας. Ο Αστρακάρης με τον Στραπάτσο τους ακολουθούν αθέατοι χάρη στο σκοτάδι με μια άλλη βάρκα και με τέχνασμα απελευθερώνουν την κοπέλα, την οποία ο Μικρός Μπουρλοτιέρης την διασφαλίζει από νέες περιπέτειες σε ένα άλλο νησί, όπου εκεί είναι άγνωστη.
Επιστρέφοντας στις αποστολές μεταφοράς πολεμοφοδίων σε ξεσηκωμένες ομάδες  μπλοκάρεται σε παγίδα θανάτου από αλγερίνικο στόλο.
Το λατίνι «Ελευθερία ή Θάνατος» ετοιμάζεται για την άνιση ναυμαχία, ενώ ο καπετάνιος του και ακόμα έξι ναύτες από το πλήρωμά του αρματώνουν το πυρπολικό που σέρνουν μαζί τους και φεύγουν να ανατινάξουν τη ναυαρχίδα του στολίσκου.

Γιώργος Βλάχος

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

#3) Ο Σίφουνας των Θαλασσών

Ο Αστρακάρης και μερικοί ναύτες του λατινιού του «Ελευθερία ή Θάνατος» βάζουν μπουρλότο σε μια αλγερίνικη κορβέτα, αλλά δεν προλαβαίνουν να απομακρυνθούν και συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι από τα πληρώματα των άλλων πλοίων του μικρού αλγερίνικου πειρατικού στόλου. Μεταφέρονται στο Αλγέρι, όπου ο σουλτάνος του τους ρίχνει στο κάτεργο του ταρσανά. Ο Νικήτας Αστρακάρης και ο σύντροφός του Γεράσιμος Στραπάτσος,, παρά τον απάνθρωπο βασανισμό, που υφίστανται από τους δεσμώτες τους, καταφέρνουν να απελευθερωθούν και απελευθερώνοντας κι άλλους ρωμιούς σκλάβους προκαλούν αναστάτωση και σύγχυση στους μπαρμπερίνους πειρατές, καθώς επιδιώκουν να κλέψουν ένα καράβι και να γυρίσουν στα νερά του Αιγαίου για να συνεχίσουν τον αγώνα για την αποτίναξη της οθωμανικής σκλαβιάς.
Η απόφασή του όμως να κλείσει κάποιους ανοιχτούς λογαριασμούς με τον αιμοβόρο τοπικό σουλτάνο εισχωρεί κρυφά στο σαράι του, αλλά γίνεται αντιληπτός και περικυκλωμένος από τη φρουρά και τον ίδιο τον σουλτάνο βρίσκεται ένα βήμα μακριά από το κατώφλι του θανάτου!
Γοητεύει ιδιαίτερα η ένθεση πραγματικών ιστορικών πληροφοριών στην αφήγηση. Ιδιαίτερα η λεπτομερής περιγραφή της διαδικασίας προσκόλλησης του πυρπολικού στο πλοίο στόχος και της απομάκρυνσης των πυρπολητών, η παράθεση πραγματικών γεωγραφικών πληροφοριών και του τρόπου της καθημερινής ζωής στην πρωτεύουσα των πειρατών συμμάχων των Τούρκων. Και φυσικά οι σημειώσεις εκτός κειμένου, που συμπληρώνουν την ατμόσφαιρα της αφήγησης, το αυθεντικό γλωσσάρι της εποχής και οι λογοτεχνικές πινελιές προσθέτουν ένα ακόμα δείγμα στον ισχυρισμό, ότι πρόκειται για το καλύτερο ίσως παιδικό λαϊκό ανάγνωσμα της χρυσής εποχής του είδους.

Γιώργος Βλάχος

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

#4) Το Μυστικό του Βοσπόρου

Η μάχη μαίνεται στο παλάτι του σουλτάνου της Αλγερίας μεταξύ των Ελλήνων πρώην σκλάβων και της φρουράς του παλατιού. Ο Αστρακάρης, όχι μόνο καταφέρνει να αποφύγει το θανάσιμο χτύπημα από το γιαταγάνι του Γκεΐ Μαρντ, του Σουλτάνου, αλλά κατορθώνει και να τον απειλεί με θάνατο, αν δεν άφηναν κάτω τα όπλα τους οι άντρες του. Η μάχη παίρνει τέλος και η ομάδα των τολμηρών Ελλήνων με τον Μικρό Μπουρλοτιέρη επικεφαλής και τον Σουλτάνο αιχμάλωτό τους διαφεύγουν χωρίς άλλον κίνδυνο. Κρύβονται στις σπηλιές του Άτλαντα μέχρι να βρουν τρόπο να αρπάξουν κάποιο γοργοτάξιδο σκαρί να επιστρέψουν στον αγώνα τους στα νερά του Αιγαίου. Τελικά, χάρη στο απαράμιλλο θάρρος του Στραπάτσου, καταφέρνουν με επιδρομή να κυριεύσουν ένα τρικάταρτο.
Για να εξασφαλίσει χωρίς κινδύνους το ταξίδι τους ο Αστρακάρης βάζει τον αιχμάλωτο Σουλτάνο να γράψει επιστολή στους δικούς του να φορτώσουν σε ένα καράβι 500 Ελληνοπούλες σκλάβες στα χαρέμια του και να τις αποβιβάσουν στην Ύδρα, όπου εκεί θα ανταλλαχτεί σώος με αυτές.
Κι έτσι γίνεται σε μερικές μέρες αργότερα.
Στην Ύδρα, ο καπετάν Νικήτας Αστρακάρης γίνεται δεκτός από τον κατοπινό θρυλικό ναύαρχο των Ελλήνων, τον Ανδρέα Μιαούλη. Ο Μιαούλης πληροφορεί τον Αστρακάρη πως ήδη στη Βλαχιά ο Αλέξανδρος Υψηλάντης σήκωσε τη σημαία του Αγώνα και του αναθέτει μια αποστολή. Να συναντήσει στην Πόλη, στο Φανάρι τον ίδιο τον Πατριάρχη Γρηγόριο δίνοντάς του μια επιστολή που περιείχε ένα φοβερό μυστικό. Την επιστολή αυτή θα του την έδινε ο αρχιμανδρίτης Δικαίος, ο Παπαφλέσσας που κρυβόταν σε ένα μοναστήρι της Αρκαδίας.
Ο Αστρακάρης και ο Στραπάτσος δεν προλαβαίνουν να φύγουν από το μοναστήρι με την επιστολή για τον Πατριάρχη, όταν στρατός του Χουσεΐν περικυκλώνει το οχυρωμένο μοναστήρι και το πολιορκεί ζητώντας να τους παραδώσουν τον επαναστάτη παπά. Τον Παπαφλέσσα!

Γιώργος Βλάχος

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

#5) Φλόγες στη Θάλασσα

Ο στρατός του Χουσέιν πολιορκεί το μοναστήρι της Παναγιάς στου οποίου την ταράτσα βρίσκονται ταμπουρωμένοι και αμύνονται ο Αστρακάρης, ο Στραπάτσος και ο Παπαφλέσσας, καθώς και μερικοί μοναχοί. Η πολιορκία στενεύει και από στιγμή σε στιγμή οι Οθωμανοί θα εισβάλλουν στην αυλή του και όλα τότε θα είναι χαμένα για τους τρεις μαχητές της ελευθερίας. Ο Παπαφλέσσας έχει την ιδέα και ο Αστρακάρης βάζει τις γνώσεις του μπουρλότου για να ανατινάξουν την μπαρουταποθήκη του μοναστηριού, ενώ θα βρίσκονται μέσα σε αυτό κοντά τριακόσιοι άντρες του Χουσέιν.
Προηγουμένως, οι πολιορκημένοι Έλληνες και οι μοναχοί είχαν απομακρυνθεί κρυφά από μια πλευρά του κτίσματος που δεν πολιορκούταν.
Χωρίς άλλα εμπόδια ο Μικρός Μπουρλοτιέρης και ο Στραπάτσος επιστρέφουν στην Ύδρα, όπου ο Μιαούλης τους δίνει τις τελευταίες οδηγίες για το πώς θα φτάσουν στην Πόλη και στο Φανάρι να δώσουν στον Πατριάρχη το γράμμα του Παπαφλέσσα.
Ναυτολογούνται σε ένα ελληνικό εμπορικό με ρώσικη σημαία καπετάνιο μέλος της Φιλικής Εταιρείας, που θα ταξίδευε ως την Οδησσό και που θα τους αποβίβαζε στην Πόλη. Ξεπερνούν χωρίς εμπόδια μια νηοψία από πλοία του αυτοκρατορικού στόλου με μοναδικό περιστατικό τη θανάσιμη επίθεση ενός τεράστιου χταποδιού στον Νικήτα Αστρακάρη.
Μεταμφιεσμένοι σε Τούρκους οι δυο άντρες κυκλοφορούν στους δρόμους της Πόλης, όπου έχουν ξεσπάσει άγριοι διωγμοί των Ρωμιών. Τελικά, ο Αστρακάρης συναντιέται με τον Πατριάρχη και του δίνει την απόρρητη επιστολή από τον Παπαφλέσσα, όπου τον πληροφορεί ότι η 25η του Μαρτίου έχει οριστεί η μέρα του Μεγάλου Ξεσηκωμού!
Μικρός Μπουρλοτιέρης και Στραπάτσος μετά το πέρας της αποστολής τους παραμένουν ακόμα μερικές μέρες στην Πόλη περιμένοντας τη σκούνα του καπετάν Γκίκα να τους πάρει επιστρέφοντας από την Οδησσό. Και όσο είναι να περιμένουν βρίσκουν την ευκαιρία να προκαλέσουν ζημιές στον τουρκικό στόλο ανατινάζοντας πολεμικά πλοία των Τούρκων φορτωμένα με πυρομαχικά που προορίζονταν για τη Ρούμελη και τον Μωριά, επειδή και οι Οθωμανοί είχαν τις πληροφορίες τους για το επικείμενο ξέσπασμα της Επανάστασης.

Στη μυθοπλασία του τεύχους αυτού, που τα επεισόδια περιστρέφονται γύρω από την 6η Μαρτίου, όπου ξέσπασαν οι διωγμοί των Χριστιανών στην Πόλη. Και το γεγονός αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο της αφήγησης του αναγνώσματος, καθώς επίσης τα ιστορικά πρόσωπα του Παπαφλέσσα, του Μιαούλη, του Πατριάρχη , του Σουλτάνου και του Μεγάλου Διερμηνέα της Υψηλής Πύλης του Μουρούζη. Επίσης, εντάσσεται και ένα ιστορικό φιρμάνι του Σουλτάνου, ατόφια όπως το παραδίδει ο Σπ. Τρικούπης στην Ιστορία του της Ελληνικής Επανάστασης.

Γιώργος Βλάχος

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

 

#6) Στα Νύχια των Γενιτσάρων

Ο μεγάλος ξεσηκωμός του Γένους έχει φουντώσει για τα καλά στο Μοριά. Ο σουλτάνος Μαχμούτ θορυβημένος από την αποκοτιά των ραγιάδων ετοιμάζει στόλο να καταπνίξει την επανάσταση εν τη γενέσει της.
Πυρομαχικά καταφθάνουν στην Πόλη και τα φορτώνουν στ’ αμπάρια των πλοίων, που είναι έτοιμα να σηκώσουν πανιά για την Πελοπόννησο. Πολύχρωμα λεφούσια στρατιωτών από τα βάθη της Ανατολίας έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους της Πόλης περιμένοντας να επιβιβαστούν.
Ο Νικήτας Αστρακάρης κι ο Γεράσιμος Στραπάτσος περιμένοντας τη σκούνα που θα τους έφερνε πίσω στην πατρίδα, δεν μένουν άπραγοι στη διάρκεια της αναμονής τους.
Μεταμφιεσμένοι σε Τούρκους στρατιώτες προκαλούν βαρύτατες δολιοφθορές στις αποθήκες μπαρουτιού και στον στόλο των Τούρκων ανατινάζοντας τα κατάφορτα με πυρομαχικά πλοία που ναυλοχούν στον Βόσπορο. Ο Σουλτάνος υποπτευόμενος τον δολιοφθορέα τον επικηρύσσει με αστρονομικό μπαξίσι σε όποιον συλλάβει ή καταδώσει τον Μικρό Μπουρλοτιέρη.
Στο μεταξύ, φτάνουν στην Πόλη και τα μαντάτα του ξεσηκωμού και των πρώτων νικών των επαναστατημένων κι ο όχλος αφιονίζεται (ίσως και με κατανάλωση κάποιων σεβαστών ποσοτήτων αφιονιού). Ξεσπά με ανείπωτη λύσσα στο ελληνικό στοιχείο της Πόλης στρώνοντας με πτώματα τους δρόμους της ρωμέικης συνοικίας καταστρέφοντας και λεηλατώντας συγχρόνως και τις περιουσίες τους.
Ανάμεσα στα θύματα της θηριωδίας τους είναι και ο Μεγάλος Διερμηνέας της Υψηλής Πύλης Κωνσταντίνος Μουρούζης, που συκοφαντημένος από τον πανούργο υπουργό Αστυνομίας, αποκεφαλίζεται δημόσια με εντολή του Σουλτάνου.
Οι Τούρκοι με τη βοήθεια ενός προδότη καταφέρνουν να παγιδέψουν τον Αστρακάρη, αλλά παρόλα αυτά δεν καταφέρνουν να τον συλλάβουν. Επόμενο θύμα των διωγμών ο ίδιος ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, που συνελήφθη ανήμερα του ελληνικού Πάσχα αμέσως μετά την αναστάσιμη λειτουργία και αφού πρώτα ο όχλος τον διαπόμπευσε στους δρόμους της Πόλης έδωσε τέλος στο μαρτύριό του απαγχονίζοντάς τον έξω από το Φανάρι, παρά την προσπάθεια του Αστρακάρη να τον σώσει.. Και όχι μόνο αποτυγχάνει, αλλά πέφτει και στα χέρια των γενιτσάρων που τον ρίχνουν μαζί με τον Στραπάτσο σε σκοτεινό μπουντρούμι. Το τέλος των δυο ηρώων είναι περισσότερο από αναπόφευκτο. Μόνο, με κάποιο θαύμα θα μπορούσαν να αποφύγουν τον θάνατο, που προβλέπεται να είναι και μαρτυρικός!

Το 6ο τεύχος με τίτλο «Στα Νύχια των Γενιτσάρων» πιθανώς είναι αυτό με τα περισσότερα πραγματικά ιστορικά στοιχεία σε ολόκληρο το ανάγνωσμα. Στοιχεία που όχι απλώς εντάσσονται στην αφήγηση, αλλά αντίθετα, αποτελούν δομικά στοιχεία της πλοκής. Οι περιγραφές του πογκρόμ της Πόλης, ο Μουρούζης και η εκτέλεσή του, το μαρτύριο και ο απαγχονισμός του Πατριάρχη είναι πραγματικές ιστορικές στιγμές  (και μάλιστα πολύ γλαφυρά δοσμένες) των πρώτων ημερών της Ελληνικής Επανάστασης. Κοντά σε αυτά να προστεθούν και οι εκτός κειμένου ιστορικές σημειώσεις, καίριες και κατατοπιστικές κι αυτές, συμπληρώνουν την αφήγηση. 

Γιώργος Βλάχος

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

#7) Το Γιαταγάνι της Εκδικήσεως

Ο Νικήτας Αστρακάρης και ο αχώριστος σύντροφός του Γεράσιμος Στραπάτσος είναι αιχμάλωτοι και φυλακισμένοι σε σκοτεινό μπουντρούμι σε κάποια φυλακή του φοβερότερου στρατιωτικού σώματος των Οθωμανών των Γενιτσάρων (Νέος Στρατός, θα πει). Τους έπιασαν ύστερα από άνιση αναμέτρηση μαζί τους προσπαθώντας να σώσουν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ από τον απαγχονισμό.
Τώρα, τους περιμένει η ίδια μοίρα, αφού πρώτα τους βασανίσουν επιδιώκοντας να πληροφορηθούν τους συνεργάτες τους στην Πόλη. Συμβαίνει, όμως κάτι εξωφρενικά αναπάντεχο που αλλάζει άρδην την κατάσταση υπέρ των δυο Ελλήνων αιχμαλώτων.
Ένα μαλαματένιο μενταγιόν κρεμασμένο στο στήθος του Μικρού Μπουρλοτιέρη (που ποτέ νωρίτερα δεν είχαμε πληροφορηθεί την ύπαρξή του) γίνεται η αιτία να αποκαλυφθεί η… αδελφική σχέση του Νικήτα με τον γενίτσαρο βασανιστή του, που τυγχάνει να έχει και αυτός το ίδιο μενταγιόν!
Χάρη στο μενταγιόν ξετυλίγεται και το νήμα των παιδικών χρόνων των δυο αδελφών, πώς τους χώρισε η αρπαγή του μεγαλύτερου, του Αργύρη -που με το οθωμανικό του όνομα Σελίμ Χασεκή- είχε εξελιχθεί σε φοβερό γενίτσαρο και το πώς ο 12χρονος Νικήτας καταφέρνοντας να φτάσει στην Τεργέστη με την μικρότερη αδελφή του, αποφάσισε να γίνει κουρσάρος!.. Βιογραφικά στοιχεία του Αστρακάρη που γίνονται γνωστά λίγο πριν ολοκληρωθεί το ανάγνωσμα.
Τα δυο αδέλφια ενωμένα, πλέον, και με τη βοήθεια -αλλά και τις ψαλμωδίες- του Στραπάτσου επιχειρούν ακόμα μια απόπειρα να αποσπάσουν από την κρεμάλα το σώμα του Πατριάρχη.
Στο μεταξύ, εφιάλτες βασανίζουν τον Σουλτάνο, όπου η εμφάνιση του φαντάσματος του Γρηγορίου, φέρνουν τον Μαχμούτ στα πρόθυρα της τρέλας, αναγκάζοντάς τον να διατάξει την αποκαθήλωση του σώματος του μάρτυρα Πατριάρχη και τη βύθισή του σε υγρό τάφο στη μέση του Βοσπόρου!
Οι Τούρκοι κατεβάζουν το σώμα και το παραδίδουν στον εβραϊκό όχλο της Πόλης, να το διαπομπεύσουν ακόμα μια φορά και κατόπιν να το φουντάρουν με μια πέτρα στο λαιμό στα βάθη του Βοσπόρου. Τα Ελληνόπουλα συγκρούονται με τον όχλο, επικρατούν και παίρνουν το άψυχο σώμα να το θάψουν στην απέναντι ακτή του Βοσπόρου. Μα και πάλι τους προλαβαίνουν οι Τούρκοι, τους βουλιάζουν τη βάρκα, περισυλλέγουν τον νεκρό Πατριάρχη και με την πέτρα στον λαιμό τον στέλνουν στο βυθό του Βοσπόρου. Τα Ελληνόπουλα μετά βίας ξεφεύγουν κολυμπώντας χάρη στο πυκνό σκοτάδι.
Και πάλι ο Πατριάρχης εμφανίζεται σαν όραμα στον ύπνο του Νικήτα που του ζητάει να ψάξουν το σώμα του στην περιοχή του Καδίκιοϊ.
Ο Αργύρης με τον Στραπάτσο ντυμένοι ψαράδες, φεύγουν πρώτοι με μια βάρκα και θα παραλάμβαναν τον Νικήτα, επίσης μεταμφιεσμένο σε ψαρά από άλλο απομακρυσμένο σημείο για να μην προκαλέσουν υποψίες..
Ο Νικήτας δεν προλαβαίνει να φτάσει στο σημείο της συνάντησης. Πέφτει σε μπλόκο τούρκικης περιπόλου και προσπαθώντας να αμυνθεί με το γιαταγάνι του παραπατάει στην άκρη γκρεμού και γκρεμίζεται στο βάραθρο..

Αν και από την άποψη επεισοδίων η δράση είναι καταιγιστική και με συνεχείς ανατροπές και μια αναγνώριση χαμένων αδελφών, που πάντα συγκινεί -έστω και με τόσο εξόφθαλμα τραβηγμένο τρόπο-, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το «Γιαταγάνι της Εκδικήσεως» ως το πιο αδύναμο τεχνικά τεύχος του αναγνώσματος. Όλα δείχνουν ένα τέντωμα με προσθήκη επαναλαμβανομένων επεισοδίων που περισσότερο από κάθε τι άλλο ακυρώνουν τον τίτλο του αναγνώσματος ως «Μπουρλοτιέρης», δεδομένου ότι ούτε ένα… μπουρλότο δεν συντάραξε τις σελίδες του τεύχους αυτού. Και γενικά, η σχοινοτενής ανάπτυξη δράσης του Νικήτα Αστρακάρη για τέταρτο συνεχόμενο τεύχος στην Κωνσταντινούπολη και με επίκεντρο τη διάσωση του Πατριάρχη και κατόπιν του σκηνώματός του σε ένα ανάγνωσμα οκτώ μόλις τευχών, είναι υπερβολική αδικώντας τη δεδομένη μυθοπλαστική ικανότητα του Νίκου Μαράκη… Ευτυχώς, δεν λείπουν οι ιστορικές αναφορές εντός κειμένου και παραπομπές εκτός, που χαρακτηρίζουν τη διαφορέτικότητά του από τα υπόλοιπα συναφή αναγνώσματα της εποχής.

Γιώργος Βλάχος

21 Φεβρουαρίου 2016

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο

 #8) Το Τρεχαντήρι του Θανάτου

Ύστερα από μια σειρά θανάσιμων κινδύνων, από τους οποίους κατάφεραν τα Ελληνόπουλα να διαφύγουν σώα, καταφέρουν να περισυλλέξουν το σκήνωμα του μαρτυρικού πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ από τα νερά του Βοσπόρου. Το παρέδωσαν σε έναν Έλληνα καπετάνιο ο ποίος  το μετέφερε στην Οδησσό, όπου θάφτηκε με μεγάλες τιμές.
Οι Αστρακάρηδες και ο Στραπάτσος, όμως είναι εγκλωβισμένοι ακόμα στην Πόλη περιμένοντας τη σκούνα του καπετάν Γκίκα που θα τους έπαιρνε με προορισμό την επαναστατημένη Ελλάδα.
Τελικά, αφού προηγουμένως ανατινάζουν την μεγαλύτερη μπαρουταποθήκη του οθωμανικού στρατού, κλέβουν ένα τρεχαντήρι και αφού προηγουμένως προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές στον τουρκικό στόλο που τους καταδιώκει (από εκεί και ο τίτλος του τεύχους) καταφέρνουν να βγουν από τον Βόσπορο στο Αιγαίο.
Το πρώτο καράβι που συναντούν στη ρότα τους  δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά είναι  και το «Ελευθερία ή Θάνατος»! Το δικό τους λατίνι!. Η μεγάλη, όμως, έκπληξη περιμένει τον Μικρό Μπουρλοτιέρη στο κατάστρωμα του πλοίου. Η αγαπημένη του μνηστή η Ανθή ντυμένη αντρικά παίρνει μέρος στον ξεσηκωμό σαν μέλος του πληρώματος!
Το πλοίο χαράζει ρότα για τον Μοριά με τον Νικήτα Αστρακάρη, τον αδελφό του Αργύρη και τον Γεράσιμο Στραπάτσο έτοιμους να ριχτούν με όλες τους τις δυνάμεις στον κατά θάλασσα αγώνα της Λευτεριάς.

Με το «Το Τρεχαντήρι του Θανάτου» ολοκληρώθηκε σε οκτώ εβδομαδιαία τεύχη ένα από τα λίγα λαϊκά παιδικά αναγνώσματα της δεκαετίας του ’50, τα οποία ουσιαστικά ήταν μικρά μυθιστορήματα δομημένα σε μορφή εβδομαδιαίων φυλλαδίων και τα οποία ευτύχησαν να ολοκληρωθούν κλείνοντας τον κύκλο τους έχοντας αρχή και τέλος (γιατί κάποια άλλα διέκοψαν την κυκλοφορία τους πριν να ολοκληρωθούν).
«Ο Μικρός Μπουρλοτιέρης» έχει ξεχωριστή θέση σε αυτά.
Πρώτα-πρώτα δεν έχει ούτε κοντινό ούτε μακρινό ξένο πρότυπο -όπως τα περισσότερα από αυτά τα περιοδικά- το θέμα του είναι αυθεντικά ελληνικό και κατόπιν, εκτός του ότι εκτυλίσσεται στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο λίγο πριν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ορισμένα πραγματικά ιστορικά γεγονότα καθώς και οι πρωταγωνιστές τους έχουν ουσιαστική συμμετοχή στη μυθοπλασία. Είτε με απευθείας συμμετοχή στη δράση, είτε προστίθενται επεξηγηματικά σε αναλυτικές ιστορικές υποσημειώσεις εκτός κειμένου.
Στα στοιχεία που το κάνουν, επίσης, να ξεχωρίζει είναι ότι οι περιγραφές ή οι διάλογοι εμπλουτίζονται με αναφορές λέξεων, αντικειμένων, τοπωνυμίων της εποχής που φέρνουν στον αναγνώστη την αίσθηση ότι ζει στη συγκεκριμένη εποχή ανάμεσα στους πρωταγωνιστές…. Και βέβαια δεν λείπει ούτε στιγμή η δράση και οι ανατροπές σαν καθαρόαιμο ανάγνωσμα ηρωικής εποχής.
Προσωπικά, το θεωρώ από τα πιο αντιπροσωπευτικά αναγνώσματα ελληνικής γραφής στη χρυσή 20ετία του ελληνικού λαϊκού παιδικού αναγνώσματος.
Να θυμίσουμε ότι συγγραφέας του ήταν ο δημοσιογράφος του αστυνομικού ρεπορτάζ Νίκος Μαράκης, ο οποίος το υπέγραφε, όπως και τα άλλα τρία περιοδικά στη συνεργασία του με τις «Γενικές Εκδοτικές Επιχειρήσεις», με το ψευδώνυμο Π. Πετρίτης .
Στην πρώτη του έκδοση κυκλοφόρησε από 10 Φεβρουαρίου έως 31 Μαρτίου 1955, επανακυκλοφόρησε στις 29 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς, ενώ είχε μια ακόμα εμφάνιση στο περιοδικό «Πεπίτο» στα τέλη της δεκαετίας του ’60 με τίτλο «Ο Μικρός Ελευθερωτής».

Γιώργος Βλάχος

25 Μαρτίου 2016

Download PDF

Το κεντρικό δισέλιδο